Sunday, December 12, 2021

यो सकस पनि हटी जाला


कोरोना आयो । अचानक र अनपेक्षित त हुँदै हो, घुमिफिरी फर्की फर्की आउने रैछ । कोरोनाको नयाँ भेरिएन्ट ओमिक्रोन आयो । हाम्रो अघिपछिको रुघाजस्तै रूपमा आएको यो संक्रमणले लगालग साथीहरूलाई भेट्यो । मलाइ पनि लक्षण देखियो । रुघा हो वा कोरोना कति जँचाउने ? म जाँच नगराइ बसेँ । बिस्तारै सञ्चो भएको छ । ओमिक्रोन नै थियो भने पनि यसपटक गलाउने रैनछ भन्ने पढ्न-सुन्न पाउँदा उति फिक्री मानिरहनु परेन । 

र, अफिसको काम कोठाबाटै गर्नु परेपछि जचाएँ भनेर कसैलाई प्रमाण बुझाइरहनु नपर्ने भयो । एक प्रकारले मलाइ जँचाउन मन नलागेको पनि होइन तर दिमागमा त्यसको खर्चको हिसाब आयो । ज्यानभन्दा ठूलो खर्च होइन । तैपनि कतिपटक जँचाउन खर्च गर्ने ? कोरोना आयो त आयो तर हाम्रो आम्दानीमा बढेर केही आएन । खर्च बढेर आयो, जो इन्स्योरेन्स क्लेम हुँदैन । अघिल्लोपटक संक्रमण हुँदाका सबै प्रमाण बुझाउँदा पनि त्यो एक लाख पाउँदै पाइएन । बीमा कम्पनीले थुप्रै जनाको दाबी भुक्तानी रोकेको सूचीमा आफू पनि परियो । 

यो साता कोरोनाविरुद्ध बुस्टर डोज खोप लगाउने योजना थियो । त्यो असफल भएको छ । कारण, उस्तै लक्षण देखिए लगत्तै खोप लिन हतार नगर्नु नै बेस मानियो । अबको केही सातापछि मात्रै खोपको खोजी गरिन्छ । 

पछिल्लो एक सातादेखि फेरि दैनिकीलाई 'अफिस फ्रम होम' मा खुम्च्याएको छ । राति अबेर मोटरसाइकलमा डेरा फर्किनुको साटो तातो-चिसो कोठामै खाएर काम गर्न मिलेको छ । यो अति सहज हो । यतिबेला अलिकति अर्को सजिलो अनुभव पनि छ, कारण कलेजले जाडो बिदा दिएको छ । नत्र राति करिब करिब २ बजे कोठा आइपुग्नु, बिहानै ६ बजेदेखि सुरु हुने कक्षा भ्याउनु आफैंमा ठूलो दुस्साहस नै थियो ।

आगामी मंगलबारसम्म छ बिदा । त्यसपछि बिहान फेरि विद्यार्थी जीवनको रुटिन पछ्याउनु छ । तर मैले होम वर्क पटक्कै गरेको छैन । कापी पल्टाउन जाँगर आएन ।  आफूलाई सान्त्वना दिन वा ढाँट्नका लागि केही कारण पनि छन् । 

***

पछिल्लोपटक म काउन्सेलिङ साइकोलोजी पढ्ने जमातमा जोडिएँ । मनोविज्ञानका थुप्रै शाखामध्येको यो एउटा महत्वको विषय त हो । तर यसका युनिटहरुमा जति घोत्लियो, त्यति आफूलाई नै केही न केही भइरहेको हो वा आफू पनि रोगी हो जस्तो भान गराउँछ । व्यक्तित्व कस्तो छ- बहिर्मुखी, अन्तर्मुखी । रीस कत्तिको उठ्छ, त्यसको व्यवस्थापन कसरी गरिन्छ ? आत्महत्याको विचार आउँछ ? 

यति धेरै कुरा छन् जो हाम्रो दैनिक जीवनसँग सम्बद्ध, तिनैबाट एउटा एउटा कोण केलाएर गरिएका व्याख्या । अँ एउटा नयाँ कुरा, सिकाइका क्रममा थाहा लागेको के हो भने कुनै पनि घटनामा हामी कसरी प्रतिक्रिया दिन्छौं, त्यसबाट पनि हाम्रो व्यक्तित्व र मानसिकता थाहा हुन्छ । सन्तुलित मानसिकतामा रहन, बनाउन, देखाउन र झल्काउन सजिलो छैन । हामी झट्ट एक प्रकारको प्रतिक्रिया दिइहाल्छौं । त्यसबाट लगाउन सकिने अर्थ अनेक रछन् । 

अँ अरुका बारेमा हामी फटाफट भन्दिछम् । राम्रो, नराम्रो । गुण अवगुण, हुनुपर्ने, नपर्ने हामीलाई साह्रै छिटो भन्न आउँछ । आफ्ना बारेमा अलिकति असजिलो लाग्ने कतैबाट सुनिहाले कानलाई निको लाग्दैन । भलै, मानिसहरु देखाउनका लागि भन्छन् - 'म त आलोचनालाई स्वागत गर्छु ।' सुन्दा गज्जप लाग्छ, वाह ! मान्छे हुनु यस्तो पो । 

तर सत्य यो हो की आफ्नो आलोचनालाई कसैले पनि स्वागत गर्दैन । गर्दै गर्दैन । कसैले देखावटी गर्छ भने उसले वास्तविकता लुकाएको पक्का हो । हाम्रा पूर्वाग्रही बानीहरुमा देखाउने व्यवहार र भन्ने कुरा फरक छन् । यो लफडातिर लागियो भने जन्जाल छ । कति जोगिएर आफूलाई राम्रो देखाउने, बताउने ? देखाउँदा बताउँदा पनि कतै न कतै धोती खुस्किएकै हुन्छ । हामी देख-भेटमा उदारता प्रदर्शन गरिरहन मन पराउँछौ । 

बेलाबखत सामाजिक सञ्जालमा तुष पोखिन्छ । अनि त्यसबाट पनि मापन हुन्छ बानी बेहोराको । सारमा यति लेखिराखौं - मान्छे आवरणमा बाँच्न चाहन्छ । नितान्त राम्रो मनुवाको आवरणमा । 

यो अनौठो र अस्वाभाविक होइन । तपाइँ आफ्ना बारेमा कसैले नराम्रो भनोस् भन्ने चाहनु हुन्न तर अरुका बारेमा तपाइँ तिनै अनपेक्षित कुरा सामान्य सरह भनिरहेकै हुनुहुन्छ ।

***

जीवनमा धेरैपटक प्रवचनबाट बाहिरिन चाहेर पनि बाहिर निस्कन सकिँदैन । किनकि यही हाम्रो शैली हो । अँ साँच्चै म त दैनिकी लेख्छु भनेर बसेको थिएँ, कता अन्तै पुगेछु । अब फर्कम् ।

अँ यो २०७८ माघ २ देखि फेरि वर्क फ्रम होमको रुटिन चलिरहेको छ । यो पाराको काम गराइ तेस्रो पटक हो । कोरोना फेरि नयाँ रूपमा आउला, सामनाको तरिका पनि फेरिएलान् भन्ने आशमा दिन बितिरहेको छ भन्नुपर्छ । 

काम गर्नु घरभन्दा अफिसबाट नै सुबिस्ताको हुन्छ । किनभने अफिसको सेटप काम गर्नकै लागि बनाइएको हुन्छ । कम्प्युटर, इन्टरनेट, फोन, बिजुलीमा आउने समस्यामा प्राविधिक टिम मर्मतका लागि तम्तयार, र साथीभाइ बीच प्रत्यक्ष बहस । त्यो जत्तिको आनन्द एक्लै बसेर अनलाइन काम गर्नु मज्जा मान्न सकिन्न । 

जे होस् यो अभ्यासमा रमाउन नसक्दा पनि निको नलागेको भन्नु पर्छ । 

***

गत वर्षदेखि म सामाजिक सञ्जालमा रम्न छाडेको छु । आफैंलाई अनौठो लाग्छ । छिन छिनमा स्टाटस पोस्ट । आज यहाँ लेखिरहँदा यो ब्लगको ड्राफ्ट पोस्टमा ध्यान गयो । कति कुरा लेखेर पनि मैले पोस्ट गरेको रैनछु । 

हामीलाई बालखछँदाका कतिपय चकचक सम्झेर 'ओहो ! त्यो बेला नगर्नुपर्ने गरिएछ' भन्ने लाग्छ । अनि फोटा अलि त्यस्तै भए देखाउन र समूहमा बसेर हेर्न मन लाग्दैन । ब्लगका पोस्टहरु पनि त्यस्तै हुने रैछन् ।

कविता-कथा लेख्नेहरु, जो दामका लागि कनेर होइन रहरले लेख्छन्, तिनलाई कुनै समय पूर्वाभासबिनै खास खालका कुरा मगजमा आउँछन् । त्यहीबेला ती विचारलाई लिपिबद्ध गरिहाले राम्रा कविता-कथा तयार हुन्छन् ।

*** 

(आफैंलाई जानकारी : ब्लगको ड्राफ्ट पोस्टमा रैछ यो लेखोट। मिति पुरानो हेरेर पब्लिस गरेको हो।)  

Monday, September 13, 2021

ट्याक्सी

अस्पतालबाट डेराको यात्रा आज जसोतसो प्रबन्ध भयो ।  हामीहरु केही कुराको प्रतीक्षा गर्छौ ।  प्राप्तिसँगै पट्यारलाग्दो त्यो प्रतीक्षाको समयलाई बिर्सन्छौं । आज त्यसैगरी नबिर्सन ब्लगमा लेखिराखेको । कोठामा आइसकेपछि लागेको के हो भने यस्तो त अरुलाई पनि पर्छ। ट्याक्सी कसरी व्यवस्थापन हुँदो होला ?

गत साता श्रीमती र छोरालाई कोभिड-१९ को संक्रमण भयो । छोरालाई खासै शारीरिक समस्या देखिएन,
श्रीमतीलाई भने यो रोगले निकै दु:ख दियो । भएको के थियो भने उनी एउटा विवाह समारोहबाट स्कुटर कोठा फर्किँदा वर्षामा भिजेकी थिइन । ज्वरो आयो, रुघा लाग्यो । हामीले ठान्यौं -भिजेका कारणले हुनुपर्छ। ३/४ दिनसम्म पनि सञ्चो नभएपछि हामीले कोभिड पनि हुनसक्ने शंका गर्दै घरमा सतर्कता अपनायौं। निको नहुनु, ज्वरो र रुघाखोकी लम्बिनु, जिउ दुख्नु, खान मन नलाग्नु आदि लक्षण हाम्रा परम्परागत मौसमी रुघामर्कीका हुन् भन्ने सुनिआएको हो । तैपनि  एकपटक कोभिड टेस्ट गरि हेरौं भन्ने सल्लाह गरियो । 

अघिल्लो आइतबार टेकुको शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा पीसीआर गराउन पुग्यौं । एक्सरे पनि गरायौं । पीसीआरको रिपोर्ट बेलुकी ८ बजे एसएमएसमा आयो - कोरोना पोजिटिभ । त्यही रात छोरालाई पनि ज्वरो आयो । मैले भोलिपल्ट उसलाई अस्पताल पुर्‍याएँ । उसको पनि रिपोर्ट पोजिटिभ।

छोरालाई जँचाउन जाँदा मैले श्रीमतीजीको एक्सरे रिपोर्ट लिएँ, ओपीडीमा देखाएँ । डाक्टरले उनलाई निमोनियाका सामान्य लक्षण सुरु भएको संकेत गरे । भने 'फोक्सोमा सेता दाग देखिन थालेका छन्। लेखेको औषधि खुवाउनुस् । झोल पदार्थमा बल गर्नुस् । आत्तिनु पर्दैन।'

मंगलबार श्रीमतीजीको अक्सिजन लेवल घट्यो । अक्सिमिटरले सामान्य अवस्थामा हाम्रो शरीरमा अक्सिजनको मात्रा ९४ देखि ९७ सम्म देखाउने रहेछ । उनको ९३ देखायो । खोकी बढ्यो । दमको समस्या भए जसरी सास फेर्न थालेपछि मैले उनलाई पीसीआर गरेकै अस्पतालको आकस्मिक कक्ष पुर्‍याएँ । तर त्यहाँ त्यतिबेला ड्युटीमा रहेका स्वास्थ्यकर्मीले 'अवस्था गम्भीर होइन, घर जानुस्' भने । ५/६ मिनेट पैदल हिड्न लगाएर अक्सिजनको मात्रा जाँच्दा मेसिनले ९५ देखाएपछि उनीहरुले खोकी कम गर्ने औषधि लेखिदिएर पठाएका थिए । भनेका थिए - 'अक्सिजनको मात्रा ९० भन्दा तल गयो भने आउनुस् । हामी गम्भीर बिरामी हेर्छौ। उहाँको अवस्था गम्भीर छैन ।' डाक्टरका कुरा प्रतिवाद गर्न भएन । तर श्रीमतीजीलाई गाह्रो भइरहेको थियो। तैपनि हामीलाई लाग्यो - डाक्टरले भनेको मान्नु ठीक । औषधि लैजाउँ, कसो बिसेक नहोला ।

बिसेक भएन । अक्सिजन लेवल ८५ मा झरेपछि बिहीबार सवेरै हामी फेरि त्यहीँ पुग्यौं । यसपटक स्वास्थ्यकर्मीले सतर्कतासाथ उपचार सुरु गरे । अक्सिजन सपोर्टमा राखियो । छातीको एक्सरे, रगत र पिसाब जाँच गर्न लगाए । निमोनिया निकै बढिसकेको थियो । अस्पतालमै भर्ना गरेर उपचार सुरु भयो ।

कोभिड जनरल वार्डमा  चार रात, पाँच दिन बिते । कसरी कसरी र त्यसबेला केके देखिए भन्ने पछि अर्को गफ गरौंला । मलाइ यतिबेला ट्याक्सीका कुरा लेख्नु छ ।

***

हिजो नै डाक्टरले 'घर लैजानुस्, अब आत्तिनु पर्दैन' भनेका थिए ।  जब जब अक्सिजनको पाइप झिक्यो, खोकी बढ्न थालिहाल्ने अवस्था कम भएको थियो । तर फेरि जोखिम कसरी लिने ? हामीले एक रात बिना अक्सिजन सपोर्ट अस्पतालमै बस्ने, अवस्था बिग्रिएन भने मात्रै  डिस्चार्ज लिने निर्णय गर्‍यौं ।

आज डिस्चार्ज लिइयो । दिनको करिब १ बजे डिस्चार्ज पेपर तयार भएपछि म ट्याक्सी खोज्न थालेँ । सुरुमा आफ्नो डेरा छेवैका एकजना गुरुजीलाई फोन गरेँ, जसले अघिल्लोपटक अस्पताल ल्याइदिएका थिए । उनले यतिबेला काँडाघारीतिर रहेकाले नभ्याउने अवस्था रहेको सुनाए । अस्पताल आएका धेरैजसो ट्याक्सीहरुलाई सोधेँ,  उनीहरु जसलाई लिएर आएका थिए, उनीहरुलाई नै लिएर फर्किने भेटिए । खाली भेटिएका २/३ वटाले बिरामी नबोक्ने जवाफ दिए । 

*** 

कोरोनासँग डराउनु पर्छ, सही हो । सतर्कता अपनाउनै पर्छ भन्नेमा दुबिधा पटक्कै राख्न हुँदैन । तर मैले घर लैजान लागेको व्यक्तिलाई संक्रमणको लक्षण देखिएको १४ दिन पुगिसकेको थियो । अस्पतालले 'घर लानू' भनिसकेपछि बिरामीको अवस्था अब रोग सार्ने थिएन ।  तर ट्याक्सी मानेनन् ।

निको भएकालाई एम्बुलेन्समा लैजाने कुरा पनि भएन । 'पठाओ' को सम्झना भयो । मोबाइल एपमा त्यसबाट ट्याक्सी खोजेँ । तुरुन्तै पाइयो । अर्डर कन्फर्म गर्नुअघि पठाओले कोभिड संक्रमित हो/होन पनि सोध्दो रहेछ । हामी संक्रमणमुक्त थियौं । त्यही अप्सन छनोट गरियो ।  हामीलाई लैजाने चालक र गाडी नम्बर देखायो । ट्याक्सी आउनेमा ढुक्क भयो । भाडा ३६९ रुपैयाँ पनि देखाएपछि अघिल्लोपटक आउँदाको भाडासँग तुलना गरेँ । महंगो होइन ।

बिरामी र पोको पारेका झोलाहरु  बाहिर निकालियो । वार्डबाट बाहिर आएर आकस्मिक कक्ष छेउ झोला बिसाएर ट्याक्सीको प्रतीक्षा थालियो । अचानक मोबाइलमा पठाओको एपले म्यासेज देखायो - 'राइडर ह्याज क्यान्सिल ।' (चालक जान मानेनन्)

*** 

अब फेरि अघिकै अप्सन ट्राइ गर्नुको विकल्प रहेन । म अस्पतालको गल्ली छाडेर त्रिपुरेश्वर-कालीमाटी मूल सडकमा आएँ । अस्पतालले डिस्चार्ज गरेको बिरामी बोक्छु भन्ने ट्याक्सी खोज्न निकैबेर लाग्यो । बल्ल बल्ल एउटा ट्याक्सी सहमत भयो । तर चालकले कोरोना सर्ने अवस्था हो/होइन भन्नेमा निकै केरकार गरे । 

जे होस् उनले गुँडमा पुर्‍याइदिए । फर्केपछि सोच्दैछु- कोरोनाले सबैतिर गाँजेको छ । जुनसुकै अस्पतालमा बिरामी बग्रेल्ती छन् । ट्याक्सी नपाइने समस्या अरुतिर पनि होला की नहोला ?

Thursday, August 26, 2021

के हामी आफूलाई चिन्छौं ?


 

अब मैले छाडेँ साधु गुरु र गोपाल दासको प्रवचन् सुन्न । सजिलो छ, हातमा मोबाइल, घर र अफिसमा कम्प्युटर । युट्युब खोल्यो, सुन्यो । 

यो संसार बडा अनौठो छ, इन्टरनेटले जे खोज्न, पढ्न वा हेर्न खोज्यो, तिनका लिंक सजिलै बताउँछ। खोज्न, हेर्न सजिलो पारेको छ। 

साधु गुरु बडा अच्छा कुरा गर्छन् । गुरु गोपाल दासका कुरा पनि रमाइला । यसो यसो गरे जीवन सफल हुन्छ । यसो यसो गर्न हुँदैन । हामी के गर्दैछौं, किन र कसरी ? खासमा हाम्रो बुझाइ साँघुरो छ, त्यसको दायरा बढाउनु पर्छ । जीवन चलाउन पैसा चाहिन्छ । यसो गरे पैसा पाइन्छ । पैसा भए मात्रै जीवन सफल हुँदैन । हाम्रा सुख, हर्ष-विस्मात यसकारण हुन्छन् । 

ओहो ! तिनका कुरामा के छैन ? सबैथोक छ । सुन्न आनन्द, सुनाउन झन् आनन्द ।

एपिसोडपिच्छे उनीहरुलाई सुनिरहँदा एकदिन लाग्यो- यिनीहरु किन राम्रा कुरा मात्रै गर्छन् ? किन मान्छेका बानी सपार्ने, राम्रो जीवन जिउने सूत्र बताउँछन् ? अनि फेरि लाग्यो- जसले जे काम गरिरहन्छ, उ पोख्त हुन्छ। राम्रो गर्छ । नियमित प्रवचन दिइरहने कोही पनि कटु बोल्दैनन्, नमिठो बोल्दैनन् । यो सही हो, उनीहरु कामै प्रवचन् दिने गर्छन्- अनि नगरुन् त रसिला कुरा !

साधु गुरु यतिबेला हुम्लातिर मानसरोवर हेर्न गएका रैछन् । समाचार पढ्न पाइयो । ती भीआइपी साधु हुन् । उनलाई केही कमी छैन । घुम्न-खान, आनन्दले निदाउन पुग्यो भने मान्छेले दु:खका कुरा गर्दैन । किनभने जे व्यहोर्नु पर्दैन, त्यसबारे सोचेर-बोलेर किन टाउको दुखाउने ! 

एउटा कुनै परिकार बनाइरहनेले छिटो र मिठो बनाउँछ । धेरै तरिकाबाट बनाउन जान्दछ, जो एकाधपटक मात्रै अभ्यास गरेकाको ल्याकतको कुरा हुँदै होइन । उसको रेसिपीको हामी तारिफ गरौं तर बिर्सन नहुने के हो भने उ त्यही गर्छ, राम्रो गर्दैन भने किन पो गरिरहन्थ्यो ।   

युट्युबका भिडियोमा बेला बेला  विज्ञापन दौडन्छन् । अँ साँच्चै भिडियोले पैसा दिन्छन् । जति धैरैले हेरेको छ, त्यसको गणना हुन्छ। यो छुट्टै कुरा हो की हजारौं, लाखौं भिडियोमा भ्युअर कसका कति होलान् । तर मानिसलाई जीवन सफल बनाउनु छ । खुसी र सुखी भएर बाँच्नु छ । सबै खालका कन्टेन्टका खास खालका दर्शक छन् । त्यसैले युट्युबमा अपलोडर धैरै खालका छन् । 

साधुहरु प्रवचनबाट कमाउँछन्- अनुयायी, स्रोता-दर्शक र पैसा ।  हामी के कमाउँछौं ? ज्ञान त्यसै पाइन्छ भन्नुहोला । यो पनि सही हो । तर हामीले हाम्रो समय गुमाएका छौं । थोर थोरै सही, पैसा पनि गुमाएका छौं ।

अनि यसपछि यिनीहरुका प्रवचनमाथिको मेरो मोह भंग भयो । मैले सुन्न छाडेँ। त्यसै पनि मलाइ धेरै अघिदेखि लाग्दै आएको हो- मननीय भनाइहरु भित्तामा कोरिएको सुन्दर देखिन्छ, मान्छेले अनुसरण गर्दैनन् । जसले गर्छु भन्छ, ढाँट्छ । यो कोरोना महामारीको त्रासको समय हो । सिनेमाघर बन्द छन् । भेला-जमघट विरलै मात्र छन् । हामी ले भेला हुन बिर्सनु परेको छ।  हाम्रो दिनचर्या बिथोलिएको छ । बिथोलिनुलाई नै हामीले रुटिन बनाएर सामान्यीकरणको प्रयास जारी राखेका छौं । आफैंलाई लगाउन मन पर्दैन तर अरुलाई सोध्छौं- तपाइँको मास्क खोइ ?  

परामर्श मनोविज्ञानको कक्षामा अस्ति सरले भन्नुभो- 'मान्छेले अरु कस्तो छ भन्ने फरर भनिदिन्छ । आफू कस्तो हुँ भन्ने जानेकै हुँदैन। आफूलाई जान्न खोज्नेहरु अरुका विषयमा कम बोल्छन् । धैरै सुन्छन् ।' यो मलाइ प्रवचनकै अंश जस्तो लाग्यो । हो पनि । 

हरेकलाई अरुका बारेमा चासो छ । को के गर्छ, किन गर्छ, बानीबेहोरा कस्तो ? अनि यहाँ सकारात्मक कम, नकारात्मक कुरामा बढी चासो हुन्छ । समाज  किन यस्तो हुन्छ ? हामी किन त्यस्तो हुन्छौं ? विचार गर्नुपर्ने थुप्रै कुरा छन् ।  कोही किन त्यस्तो छ ? तपाइ-हामीले व्यहोर्नु वा कुनै किसिमको सम्बन्ध-सम्पर्क गर्नु छैन भने 'नजाने गाउँको बाटो नसोध्नू' लाई अनुसरण गर्नुपर्ने हो । त्यो हुन सक्छ । 

तर हामीलाई आफ्नो बानी थाहा हुन्छ । हामीलाई के र कस्ता अवस्थाले खुसी, दु:खी र आवेशमा ल्याउँछ भन्ने पनि हेक्का हुन्छ । ज्ञान दिन बडा सजिलो छ । हिन्दी फिल्म 'सिंघम' मा एउटा डाइलग छ, थानामा आएको भिलेनको चम्चालाई भकुरेर हिरासतमा थुनेपछि 'छाडि दे' भन्न आएको डीएसपीलाई इन्सपेक्टर अजय देवगनले भनेको -' मेरी जरुरतें कम है, इसलिए मेरी जमीर मे दम है ।' 

सिनेमाको कथा समाजबाटै टिप्ने हो । अनि संवाद लेख्ने पनि स्वाभाविक लाग्ने नै हुन्छन् । त्यो हो त सिनेमाको डाइलग , मलाइ यसलाई धेरै कोणबाट व्याख्या गर्न सकिन्छ । मान्छेलाई आवश्यकताले दौडाउँछ । मेहनत गराउँछ । हाम्रा आवश्यकता जति कम हुन्छन्, तनाव पनि कम हुन्छ । 

हाम्रा आवश्यकताहरुको पनि प्रकारलाई वर्गीकरण गर्नुपर्छ । भान्सालाई सामान चाहियो भने किराना पसल र डिपार्टमेन्टल स्टोरमध्ये कहाँ जानु हुन्छ ? किरानामा गए केके चाहिन्छ, त्यही त्यही ल्याइन्छ । डिपार्टमेन्टल स्टोरमा पसे चाहिने त ल्याइन्छ तर साथमा नल्याउँदा हुने सामान पनि बोकिन्छ । कारण जुन ढोकाबाट हामी पस्छौं, त्यहाँ हामीलाई नबोक्दा पनि हुने सामान बडो गज्जपले सजिएर आकर्षित गरिरहेका देखिन्छन् । 

त्यसैले  हाम्रा आवश्यकता बानीमा धेरै निर्भर गर्छन् । के चाहिन्छ, किन चाहिन्छ, के हामी त्यही मात्रै गर्छौ जे आवश्यक हो ?   

मनोविज्ञानले भन्ने गरेको मान्छेका दुई गुण बारे मैले धेरै अघि पनि लेखेको छु- जन्मजात र अर्जित । आवश्यकताहरु मात्रै होइन गुण, बानीबेहोराले हामीलाई खर्च गर्न सजिलो-अप्ठ्यारो पार्छ ।  हामीलाई आफ्ना बानी असल छैनन् भन्ने अन्त मनबाट थाहा हुन्छ । अलिकति आडम्बर, अलिकति बनिसकेको इमेजमा अरुले के ठान्लान् भनेर कमसल बानीलाई असल भन्ने वकालत हामी छाड्दैनौं । 

समय यस्तो छ की मान्छे आफ्नो क्षमता, पौरखलाई माझ्नुभन्दा अरुको खोट देखाउँदा आफ्नो जय हुन्छ भन्ने ठान्छ । हरेकलाई अरुमा कमजोरी मात्रै देखाउनु छ । कसैका प्रशंसा गरिहाले पनि वक्ता चाहन्छ- त्यो प्रशंसा पाउनेले म प्रति अनुगृहित हुनुपर्छ, मलाइ मान्नुपर्छ ।  

मनोविज्ञानको कक्षा आफूलाई चिनाउँछ । आफैंप्रति सशंकित पनि बनाउँछ । आफूलाई सामान्य बनाएर समाज र असमान्यतालाई हेर्न सिकाउँछ । अभ्यास जारी छ ।

दुइटा होमवर्क पेन्डिङ छन् । लेख्ने बानी बनाउनु छ । रमाइला कुरा फेरि फेरि ब्लगमा जतन गरम्ला ।

अरू पछि लेखौंला ...

Tuesday, January 19, 2021

फूल बुट्टा


 गएको चैतदेखि कोरोना आतंकका बीच हाम्रा १० महिना बिते । हामी अब 'न्यु नर्मल' तिर जाने प्रयासमा छौं । मान्छे सधैं डराएर बस्न सक्दैन । डरले भोकलाई नजित्ने रहेछ भन्ने मान्नुपर्छ। काम नगरी चुल्हो नबल्ने वर्गको संख्या ठूलो छ। 

'मुख्य जिम्मेवार' बन्न नारा लगाउन आह्वान गर्नेका पछि पछि कुदेर आग्रह-अनुग्रहमा सरकारी पद र सुविधा हात पार्न नसक्ने/नचाहनेहरूले पनि बाँच्नु पर्छ । 

यी १० महिनामा २/३ वटा कुरा बडा नौला र रमाइला लागेका हुन्। 

१। ज्यान जोगाउनु पर्छ

मान्छे मर्छ । मृत्यु निश्चित छ । तर यति भनेर चल्दैन । भोलि आउँछ, सुख भोग गर्नै छ, राम्रा कुरा देख्नै छ भनेर बाँच्नै पर्छ। कोरोनाले डर देखायो । हामी डरायौं । तर मन डराउँदैमा भुँडीले मान्दैन । भोक मेट्नै पर्छ । त्यसैले काम गर्नै पर्छ । रोग लागे उपचार गर्नुपर्छ, त्यसैका लागि डाक्टर हुन्, अस्पताल हुन् ।  यति भनेर यो विषय सकौं । 

२। इन्टरनेट र सोसल साइटको उपयोग 

कोरोनाकालले 'अफिस फ्रम होम' सिकायो । अनलाइन काम कसरी गर्ने भन्ने हामीजस्ता कामकाजीलाई मात्रै सिकाएन, थरी थरीका व्यापार गर्नेले आफ्नो सामानको अर्डर लिन र बेच्न अनलाइनबाट यसरी सम्भव हुने रहेछ भन्ने सिके ।

हामीले अझै पनि इन्टरनेटको समुचित उपयोग जानिसकेका छैनौं । व्यवहारमा त्यो अनुभव हुन्छ । तैपनि कोरोनाकालले इन्टरनेट माथिको निर्भरता बढायो । यो अवधिमा बिजुलीले साथ दिएकाले काम गरी खानपानमा बाधा परेन । अफिस फ्रम होम चल्यो/चलाइयो ।  

३। मोबाइल फ्रेण्ड्ली

अघिपछि जति चलाइन्थ्यो, त्यो भन्दा कयौं गुणा बढी मोबाइल चलाउनु पर्‍यो । सबै कामकै लागि । मोबाइलमै सबैथोक छ। डिजिटल वालेट, क्यालकुलेटर र विभिन्न एप्सहरू ।

क्युआर कोडबाट भुक्तानी गर्ने, नोट नभए पनि काम चल्छ भन्ने सिकायो । भलै यसका लागि अनिवार्य चाहिने इन्टरनेट सस्तो र सहज छैन । तर काम चलेको छ । 

***

(१९ जनवरी २०२१ को पोस्ट)  

Wednesday, January 13, 2021

एटीएम

 हिजो राति एक जनाले अनलाइनमा रिवल्विङ चियर सेलमा राखेका थिए । कुर्सीको फोटो हेर्दा दाम अलि अपत्यारिलो तरिकाको सस्तो लाग्यो । बजारमा पाइनेमा आधाभन्दा पनि सस्तो । 

च्याटमा सोधेँ - तपाइँले भनेकै दाम हो ?

धेरैबेर उत्तर आएन । मलाइ लाग्यो उताको मान्छेलाई मोबाइलमा टाइप गरेर जबाफ दिन गाह्रो परेको हुनुपर्छ। अनि लेखेँ- तपाइँको नम्बर दिनुस् ।

उनले दिएको नम्बरमा कुराकानी भयो । उनले पाइने ठेगाना बताए।

आज छोरालाई मोसामा पछाडि राखेर म कुर्सी किन्न जाने भएँ । राम्रो पाए अरु साथीहरूका लागि पनि लिइदिने गरी । 

बैंक पुगेँ। कार्ड छिराएपछि एटीएममा सूचना देखियो - 'तपाइँले सीमाभन्दा बढी कारोबार गरेकाले अब पैसा दिन सक्दिन।'

जिन्नगीमा कैल्यै नदेखेको सूचना ! 

बाहिर निस्केँ । गार्डलाई सोधेँ - बैंकले खातामा होल्ड गर्ने पैसाको अंक बढाएको हो ? मलाइ त सीमा नाघ्यो भन्छ एटीएम !

गार्ड- सीमा ५ लाखको हो । तपाइँले एक महिनामा त्यति झिकिसक्नु भो होला ।

म - छैन । कहाँ झिक्नु त्यति ! 

गार्ड -  भित्र स्टाफलाई सोध्नुस् ।

बैंक पसेँ । सामाजिक दुरीको लफडाले बैंकभित्र तीन हात परै रोकियो । परैबाट महिला कर्मचारीलाई भनेँ - मलाइ एटीएमले सीमा नाघ्यो भन्यो । खातामा कतिसम्म राखेर एटीएमले पैसा दिन्छ ?

उनी बडो रुखो पारामा बोलिन् - ५ लाख झिकिसक्नु भो होला । त्यो भन्दा बढी एक महिनामा निकाल्न मिल्दैन एटीएमबाट ।

म- मैले झिकेको छैन । अनि मिनिमम ब्यालेन्स कति हुनुपर्छ ?

बैंक कर्मचारी - ५ सय राखेर बाँकी निकाल्न मिल्छ ?

म - मैले सीमा नाघ्ने झिकेकै छैन । अनि मेरो कार्डमा किन एटीएमले त्यसो भनेको ? चेक गर्दिनु हुन्छ ? 

बैंक कर्मचारीले रिसाएको पारामा हेर्नुभो, रिप्लाउनु भएन ।

उहाँको मुद्रा देखेर फेरि सोध्न मन लागेन।

बाहिर निस्कँदै गर्दा देखियो, भित्रबाट प्राविधिकहरूले त्यो एटीएम खोलखाल पर्दै रहेछन्। अनि भित्रको गार्डलाई सोधेँ - के हुँदै हो?

उनी बोले - एटीएमले काम गरिरहेको छैन । मर्मत चल्दैछ ।

काम त गर्दै थियो, त्यो सूचना दिने ! कारण त्यस्तो रहेछ ।

अनि दुई किमि पर्तिरको एटीएम पुगियो । त्यसले अघिल्लो जस्तो सूचना देखाएन ।