माथिको फोटो र लेखोट आजको मेरो फेसबुक पोस्ट हो। पत्रकारका लागि खास प्रकारका दिवस रिपोर्टिङका लागि उत्तम विषयमा पर्छ। सम्बद्ध विषयमा सरकारले कहाँ हेर्नुपर्छ, हेरेको छ/छैन, हेरेन भने किन? हेरेको हो भने आखिर भयो के? हुनुपर्ने के? धेरैथोक समेटिन सक्छ। जस्तै : धान दिवस।
कृषि प्रधान देशमा बर्सेनि धान आयात बढेको डरलाग्दो तथ्यांक देखाएर सरकारलाई कर्तव्य स्मरण गराउनु नेपाली सञ्चारकर्ममा परम्परा जस्तै छ। तर, आजको विषय त्यस्तो छैन र यो प्लेटफार्म कसैलाई गाली गर्ने ठाउँ पनि होइन। आफू देब्रे हात चल्ने मनुवा। थोरबहुत गन्थन पहिल्यै लेखेको छु।
आज लेख्न मन छैन। यसो सिनेमाको पोस्टर फेरेजसरी पोस्ट अघि बढाउने चाहना मात्रै हो। तलको विवरणमा पुग्न अघि तपाइँ यो ब्लग पढिरहनुभएकाका लागि एउटा स्मरणीय क्षण कहन्छु
संसदीय निर्वाचनको सिलसिला चलिरहेको थियो। म त्यस बेला पोखरामा थिएँ। कान्तिपुर पत्रिकाको पोखरा ब्युरो संयोजक थिएँ। मतदानका दिन नआउन्जेलका लागि रिपोर्टिङका विषय थरी थरीका थिए। कान्तिपुरले बिगत जसरी नै त्यो निर्वाचनको रिपोर्टिङ गहकिलो गराउन सबै क्षेत्र/प्रदेश प्रदेशमा काठमाडौंबाट वरिष्ठ साथीहरुलाई खटायो। गण्डकी आइपुगे साथी दुर्गा खनाल।
म लेख्ने र फोटो खिच्ने दुवै गर्ने भएकाले अन्त जसरी गण्डकीका लागि अफिसले छुट्टै फोटोपत्रकार साथी पठाएन। म खनालजीका साथ लागेँ। रिपोर्टिङमा जिल्ला जिल्ला गइयो। बागलुङ पुगियो। त्यहाँ हामीले जिल्ला संवाददाता साथी प्रकाश बराललाई साथ लगायौँ।
बागलुङ बजार। गल्कोट। गल्कोटको हटियामा बास बसियो। एउटा बिहान चित्रबहादुर केसीको टुंगोमा पुगियो। भेटघाट-संवाद। फर्केपछि बागलुङ। त्यहाँ हामी खाजा खान एउटा पसलमा पुग्यौँ, जहाँ साथी प्रकाशले पुर्याएका थिए। पसले लेफ्ट ह्यान्डर रहिछन्।
मैले भनेँ- ओहो ! मेरो पनि देब्रे हात चल्छ नि ।
पसले मुस्काइन।
अनि दुर्गाजी बोले - अचम्म नै भयो। एकै ठाउँ हामी धेरै जना भेला भएछौं। गजबको संयोग भयो।
साँच्चै गज्जप संयोग थियो त्यो दिन। किनभने म, दुर्गाजी, प्रकाशजी देब्रे हाते नै थियौं। काम गर्न देब्रे हात अघि सर्छ। देब्रे हातले लेख्छ।
कथा सकियो। मान्छेका हात दायाँ चलोस् की बायाँ, खासमा जोकसैको जीवन सुख र सहजतापूर्वक चल्नुपर्छ। हामी सबैलाई त्यही लाग्छ। तैपनि महिला दिवस छन्, पुरुष दिवस छन्। जो महिला वा पुरुषको वर्गका होइनौ भन्छन्, उनीहरुका लागि झन् खास दिवस छन्। दिवसहरु ती मानिसलाई सबल बनाउनका लागि हुन्। उनीहरुलाई जीवनमा खुसी र सुखी अनुभव दिलाउनका लागि हुन्। उद्देश्यमा जेजे बखान गरे पनि अधिकारका सवालमा बहुसंख्यक वा जिम्मेवारहरुको ध्यानाकर्षणका लागि हुन्।
प्रकृतिले धेरै जनाको हात दायाँ चल्ने बनाएको छ। यहीँ थोरैलाई बायाँ चल्ने पनि बनाइदिएको छ। हिजोआज लेफ्ट ह्यान्डर्स भेट्दा अनौठो मान्नेहरु नगण्य नै भेटिन्छन्। कारण हो, धेरैलाई थाहा भइसक्यो - यो उदेकलाग्ने विषय होइन।
मनमा लाग्यो यस विषयमा एआइले के भन्छ ? भन्न त उसले सोचेर के नै भन्ने हो ! इन्टरनेटका साइटहरुमा भेटिने जानकारी पढेर, संग्रह गरेर ती सन्दर्भ सामग्री नै हामीलाई देखाउने हो। तैपनि जिज्ञासा त मेट्नै परो।
अब तलको गन्थन चाहिँ मैले गुगल जेमिनीलाई प्रम्ट दिएँ - 'left handers का विषयमा जानकारीमूलक एउटा रमाइलो लेख तयार गर ।' केहीबेर लाएर उत्तरमा उसले जे दियो त्यो तल छ, जस्ताको तस्तै-
***
धेरै मानिसहरू दायाँ हात प्रयोग गर्छन्। त्यसैले, दायाँ हात चलाउने मानिसहरूलाई 'दायाँ हाते' (Right-Handed) भनिन्छ। तर, विश्वमा करिब १०% मानिसहरू बाँया हात चलाउँछन्। उनीहरूलाई 'बाँया हाते' (Left-Handed) भनिन्छ।
धेरै मानिसहरूलाई बाँया हाते हुनु भनेको कुनै रोग हो भन्ने लाग्छ। तर, यो कुनै रोग होइन, एउटा विशिष्टता हो। इतिहासदेखि नै बाँया हाते मानिसहरूलाई फरक तरिकाले हेरिन्थ्यो।
इतिहासको पानामा बाँया हाते
पुरानो समयमा, बाँया हात चलाउने मानिसहरूलाई अशुभ र नकारात्मक शक्तिको प्रतीक मानिन्थ्यो। ल्याटिन भाषामा 'बाँया' शब्दलाई 'सिनिस्टर' (sinister) भनिन्छ, जसको अर्थ 'खराब' वा 'दुष्ट' हुन्छ। युरोपमा मध्ययुगको समयमा, बाँया हातले काम गर्ने मानिसहरूलाई बोक्सी (witch) भनेर हेर्ने गरिन्थ्यो।
नेपाल र भारत जस्ता देशहरूमा पनि, बाँया हातले खाना खानु, पैसा दिनु वा ठूला मानिसहरूलाई सम्मान गर्नुलाई गलत मानिन्छ। यसै कारणले गर्दा, कतिपय परिवारमा साना बच्चाहरूले बाँया हात प्रयोग गर्दा उनीहरूलाई बारम्बार दायाँ हात चलाउन बाध्य पारिन्थ्यो।
वैज्ञानिक तथ्य: किन हुन्छन् मानिसहरू बाँया हाते?
मानिसहरू बाँया हाते हुने पछाडि मुख्य कारण मस्तिष्कको संरचना र वंशाणुगत गुणहरू हुन्। मानव मस्तिष्कलाई दुई भागमा विभाजन गरिएको हुन्छ: दायाँ र बाँया गोलार्ध (hemisphere)। मस्तिष्कको दायाँ भागले शरीरको बाँया भागलाई नियन्त्रण गर्छ र बाँया भागले शरीरको दायाँ भागलाई नियन्त्रण गर्छ।
धेरैजसो मानिसहरूमा, मस्तिष्कको बाँया भाग भाषा, तर्क र गणितीय कौशलका लागि बढी जिम्मेवार हुन्छ। तर, बाँया हाते मानिसहरूमा मस्तिष्कको दायाँ भाग बढी सक्रिय हुन्छ, जसले सिर्जनशीलता, कला र दृश्य-स्थानिक सोच (visual-spatial thinking) लाई बढावा दिन्छ।
वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएअनुसार, बाँया हाते हुनुको पछाडि एउटा विशेष जीनको पनि भूमिका हुन्छ। यदि आमा-बुबा दुवै बाँया हाते छन् भने, उनीहरूको बच्चा बाँया हाते हुने सम्भावना धेरै हुन्छ।
के बाँया हाते मानिसहरू अरूभन्दा फरक हुन्छन्?
बाँया हाते मानिसहरूमा केही खास विशेषताहरू देख्न सकिन्छ। उनीहरूमा सिर्जनशीलता र अभिनव सोच (innovative thinking) बढी हुन्छ। यसैले, लियोनार्डो दा भिन्ची, माइकल एन्जेलो, पिकासो जस्ता विश्वका महान् कलाकारहरू बाँया हाते थिए।
बाँया हाते मानिसहरूले दायाँ हाते संसारमा बाँच्नका लागि धेरै चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्छ। कैंची, क्यान ओपनर, गितार, खेलकुदका सामानहरू जस्ता धेरैजसो उपकरणहरू दायाँ हाते मानिसहरूका लागि बनाइएका हुन्छन्। यस कारण, बाँया हाते मानिसहरूले यी उपकरणहरू प्रयोग गर्नका लागि विशेष तरिका अपनाउनुपर्ने हुन्छ। यो अभ्यासले उनीहरूको मस्तिष्कलाई थप क्रियाशील बनाउँछ र समस्या समाधान गर्ने (problem-solving) क्षमता बढाउँछ।
केही रोचक तथ्यहरू
बराक ओबामा, बिल गेट्स, अल्बर्ट आइन्स्टाइन र महारानी एलिजाबेथ द्वितीय जस्ता धेरै चर्चित व्यक्तित्वहरू बाँया हाते थिए।
एउटा अनुसन्धानअनुसार, बाँया हाते मानिसहरूमा एलर्जी र माइग्रेनको सम्भावना बढी हुन्छ। तर, यो वैज्ञानिक रूपमा पूर्ण रूपमा प्रमाणित भएको छैन।
कतिपय खेलकुदहरूमा, बाँया हाते खेलाडीहरूलाई फाइदा हुन्छ। जस्तै: टेनिस, बक्सिङ र बेसबल। किनकि, उनीहरूको चाल र तरिका दायाँ हाते खेलाडीहरूका लागि अप्रत्याशित हुन्छ।
सत्य कथा : एक बाँया हाते मानिसको अनुभव
मेरो एक साथी, जसको नाम राहुल हो, बाँया हाते छ। सानो छँदा, उसको हजुरबुबाले उसलाई बाँया हातले नलेख्न भन्नुहुन्थ्यो। कहिलेकाहीँ त, उसलाई दायाँ हातले लेख्न लगाउन बलसमेत गर्नुहुन्थ्यो। यसले गर्दा ऊ धेरै दुःखी हुन्थ्यो।
स्कूलमा पनि, कक्षामा शिक्षकहरूले उसलाई दायाँ हातले लेख्ने अभ्यास गर्न भन्थे। तर, राहुलका लागि बाँया हात प्रयोग गर्नु एकदमै सहज थियो। उसले जतिसुकै प्रयास गरे पनि दायाँ हातबाट राम्रोसँग लेख्न सक्दैनथ्यो।
आज, राहुल एक सफल आर्किटेक्ट (वास्तुकलाविद्) हो। उसले आफ्नो सिर्जनशीलता र दृश्य-स्थानिक सोचको प्रयोग गरेर धेरै उत्कृष्ट डिजाइनहरू बनाएको छ। उसलाई लाग्छ कि उसको बाँया हाते हुनु नै उसको सफलताको एक कारण हो। किनकि, यो संसारलाई उसले फरक तरिकाले हेर्छ र सोच्छ।
अन्तमा, बाँया हाते हुनु कुनै कमी होइन, बरु एउटा अद्वितीय गुण हो। यो एउटा यस्तो विशेषता हो जसले मानिसलाई फरक दृष्टिकोण र विशेष क्षमता दिन्छ। त्यसैले, यो संसारमा बाँया हाते हुनुलाई सम्मान गर्नुपर्छ र उनीहरूको विशिष्टतालाई स्वीकार गर्नुपर्छ।
No comments:
Post a Comment