एउटा रैथाने

अफिसबाट लीला भाइको फोन आउदा म महिला पुनस्थापना केन्द्र (ओरेक) को विराटनगर कार्यालयमा थिएँ । टंकीसिनवारीमा एक जना स्थानीयको घरमा कुनै नौलो जन्तु आएपछि हल्लीखल्ली भएको कुरा उसले भन्यो । घरधनी विष्णु चालिसेले आफ्नो मोबाइल नम्बर पनि छाडेका रहेछन् । झुठो आरोपमा १० महिना थुना शिर्षकको समाचार लेखेपछि त्यसले असजिलो पारेको ओरेककी सुनसरी-मोरङ कार्यालय संयोजक नीतु पोखरेलले फोनमा भनेकी थिइन । 

मेरो मनशाय कसैलाई जागिर नै धराप पार्ने गरि असजिलो पार्ने हिसाबले समाचार लेख्नु थिएन । समाचार तयार पार्ने क्रममा पोखरेललाई मैले भेटेको होइन । फोनमा कुरा गरेको हो । विषय अलि असजिलो थियो । कारण- दृश्यमा वादी-प्रतिवादी दुवै पीडित देखिएको थियो । एउटी १३ वर्षकी छात्रामाथि बलात्कारपछिको गर्भ । उनको सन्तानको बाबु यकिन हुन नसक्नु । अनि जसमाथि बलात्कार गरेको भन्ने आरोप लागेको थियो, उसलाई डीएनए परीक्षणपछि अदालतले सफाइ दिएको थियो । छात्रामाथि सहानुभूति अस्वभाविक होइन । र, यस्ता घटना बारम्बार देख्न, सुन्न र पढ्न मिलेकै हो । तर, एउटा युवकलाई बलात्कार आरोपमा १० महिना थुनेपछि निर्दोष भनेर छाडियो । यो अवधिमा उसको समयमात्र नाश भएन, समाजिक प्रतिष्ठामा पनि परेको असरको क्षतिपूर्तिको बाटो केही थिएन । जे होस् मुद्दामा छात्राका लागि न्यायिक बाटो देखाउने र उनलाई सुरक्षित आवासमा आश्रय दिने काम ओरेकले गरेको रहेछ । जबरजस्ती करणीका मुद्दा पीडितका पक्षबाट सरकारले लडिदिन्छ । तर, मुद्दा अदालतमा लैजान पहल कुनै न कुनै संस्थाले नै गरेका हुन्छन् । संस्थाहरुको यो कामै भएको छ । पीडितका हकमा राम्रो मानिएपनि निर्दोषलाई पीडा पुगे त्यसको सुनुवाइको निकाय छैन । कारण- पुर्पक्षका लागि अदालती आदेशमा कोही थुनिएर फेरि पनि निर्दोष भन्दै सफाइ पाए उसका लागि क्षतिपूर्ति दिलाउने कानुन नेपालमा छैन । 

आरोपितले सफाइ पाएपछि ती छात्रा र उनको शिशु कसलाई जिम्मा लगाउने भन्ने अन्यौल भएका बेला समाचारले चोट पारेको बताएर छलफलमा बोलाएपनि नजाने भन्ने कुरा भएन । त्यसैले सामान्य छलफल गरियो । त्यसपछि चालिसेलाई फोन गरेर उनको घर लागियो ।

विराटनगरसँग जोडिएको टंकी गाविस-१ स्थित उनको घरमा म पुग्दा भीड थियो । प्रयोगै नगरेको बाथरुमजस्तो सानो कोठामा छानोसँगैको माथिल्लो खाबामा यो जन्तु बसेको रहेछ । मैले पनि चिनेको परेन । विहान ७ बजेदेखि देखेको भनेपछि यसलाई सुरक्षित निकाल्नु उत्तम हुन्छ भन्ने लाग्यो । मैले केही तस्बिर खिचेपछि कोशी टप्पु वन्य जन्तु आरक्षमा फोन गरे । आरक्षका अधिकृत अशोक रामले मोरङ जिल्ला बन कार्यालयका सहायक अधिकृत गणेश चौधरीको नम्बर दिए । जन्तुका बारेमा बताउदा उनले ओत हुन सक्ने बताए । चौधरीलाई फोन गरेपछि उनी आउन तयार भए । आधा घण्टापछि आएपनि तर, समात्न सकेनन् । भीडले तर्सेको जन्तु मकैवारीहुँदै भागेर हरायो ।

म अफिसभन्दा पहिले घर पुगे । नेपालका स्तनधारी जनावर सम्बन्धी पुस्तक ल्याएर हेर्दा त्यो जन्तु सानो नीर विरालो रहेछ भन्ने यकिन भयो । स्मल इण्डियन सिभेटलाई गुगलमा सर्च गर्दा यस सम्बन्धी धेरै पेज भेटिए । आइयूसीएनको रेड स्टिमा सन् २००८ मै संकटमा परेको तर, बढि खोजी नभएको दक्षिण-पूर्व एशियाली रैथाने भन्ने जानकारी मिल्यो । यसको तस्बिर २३ बैशाख ०६९ शनिवार कोसेलीमा छापिएको छ ।