चन्दा संस्कृति

अहिले चालकहरुले गर्ने गुनासो हो- सरस्वती पुजाको चन्दाले हैरान पार्‍यो । चन्दा माग्नु नौलो होइन । कारण, मुलुक नै चन्दाका भरमा चलेका बेला जे सुकैका लागि जनताले चन्दा माग गर्नु नौलो कसरी हुनसक्छ । यहाँ मैले नबुझेको कुरा हो, पुजाका लागि चन्दा माग गरिनु ।

हिन्दु धर्मावलम्वी । त्यसमाथि नेपाली । हामी सबैलाइ बन्धन मन पर्दैन । मन लागे मन्दिर जान्छौ । मन नलागे परैबाट एउटा हात उज्याएर देउतालाइ नमन गर्छौ । हामीले साता, महिना वा कुनै दिन मन्दिर जानैपर्छ भन्ने रुटीनभित्र छैन । त्यसैले मन्दिरहरु सञ्चालन गर्नेलाइ सजिलो असजिलो कस्तो होला त्यो हाम्रो सरोकारमा कमैमात्र पर्ने विषय भएको छ । हाम्रो बुझाइ उमेर ढल्केपछि धर्मकर्ममा लाग्ने भन्ने छ । सानोछँदा जानी नजानी इश्वर सम्झने बानी हुर्कदै गएपछि हटने रहेछ ।

म आफुलाइ हेर्छु । साह्रै साह्रै मन्दिर टेक्दिन । गइहाले पनि टीका यदाकदामात्र लगाउँछु । पुगेका दिन कहिले आज नुहाएको छैन किन भगवानको अपमान गर्नु भन्ने लाग्छ । अनि कहिले भगवान भनेको आत्मा हो । यसलाइ खुसी पारे देउता खुसी नहुने कुरै छैन भन्ने आफ्नै तर्कमा गर्व गर्छु । धेरैपटक मनले भनेको मान्छु । मन जेमा खुसी हुन्छ । त्यसलाइ ठीक हो भन्छु ।

अनि चन्दा दिने कुरामा पर सर्छु । आस्था भएपनि देखाउन हतार गर्दिन ।

तर, पुस अन्तिम सातादेखि सुनसरी-मोरङका ग्रामीण रुटहरुको यात्रामा मैले बाटोमा सवारी रोकेर चन्दा लिदै गरेका भुरा बग्रेल्ती देख्न पाएको छु । यसपटक सरस्वती पुजा माघ ६ गते बुधवार परेको छ । सरस्वतीलाइ हामी विद्याकी देवी मान्छौ । पुजा गर्नुपर्छ । गच्छे अनुसार गर्नुपर्छ । तर, चन्दा उठाउन बसेका कतिपय समूहको लवज, पोशाक र शैलीले उनीहरु विद्यार्थी भएको परिचय खुलेन । मलाइ पनि अचम्म लाग्यो । सवारी रोक्ने अनि जबरजस्ती गर्ने । सभ्यता सिक्नलाइ विद्यालय जाने हो । तर, शिक्षक पुजनीय हुने देशमा उनीहरु कुटिएका र कालोमोसोको सिकार नभएका पनि होइनन् । यसले नै हामी कस्तो शिक्षा लिइरहेका छौ भन्ने प्रश्न जागिरका लागि भ्याकेन्सी हेर्ने बेलामा बेरोजगारहरुले गरिरहेका भेटिन्छन् ।

चन्दा माग गर्ने अनौठो शैलीले त्यसै बढावा पाएको होइन । दल र तिनका भ्रातृ संगठनले सिकाएका छन । विद्यार्थी र युवालाइ चन्दाको माग यसरी गर्नुपर्छ भन्ने सिकाएका छन् । देशले विदेशसँग मागेको छ । नेता र तिनका अनुयायीले हुनेहरुसँग मागेका छन । अवस्था यस्तो आएको छ , रोकिएकाहरुले दिन्न भन्न पाउदैनन् । चन्दा भनेको इच्छाले दिने दान हो । तर, अब यसलाइ चन्दा उठाउनेले अधिकारका रुपमा प्रयोग गरेका छन् । भगवानले सद्धबुद्धि प्रदान गरुन ।